علت یا علل عدم همراهی ابن عباس،با امام در حرکت به کوفه چه بود؟  نکته؛ همانطور که در مباحث مقدماتی عنوان شد هدف ما از طرح این مباحث به چالش بردن افراد و بزرگان  نبوده است، بلکه ما اهداف عالی از کاربردی و علمی نمودن تاریخ را دنبال خواهیم کرد... متن برخي سبب خودداری ابن عباس از پیوستن به امام حسین (ع) را در دو نکته اساسی می¬دانند. نخست این که در همه آنچه پیرامون دیدارها و گفتگوهای ابن عباس و امام در مکه نقل شده است، دیده نشده که امام به طور مستقیم، همان گونه که خواستار یاری از ابن عمر شده، از وی نیز یاری خواسته باشد. حتی هنگامی که امام در گفتگوی نخست خود با ابن عباس و ابن عمر فرمود خداوندا تو گواه باش(21)  ابن عباس آمادگی خود را برای یاری امام اعلام کرد. جز این، هیچ اشاره¬ای بر درخواست امام از ابن عباس برای یاری خود نمی¬توان یافت. دوم این که، با جستجو در متون تاریخی و حدیثی، هیچ روایتی نیست که نشانگر تقصیر و نکوهش ابن عباس به سبب نپیوستن به امام حسین (ع) باشد و از امام صادق (ع) گزارش شده که امام باقر (ع) به شدت ابن عباس را دوست می¬داشت.(22)  تنها ابن شهر آشوب در یک روایت مرسل می¬گوید هنگامی که ابن عباس را به خاطر ترک یاری حسین (ع) نکوهش کردند، گفت یاران حسین (ع) نه یک تن زیاد شدند و نه کم؛ ما پیش از دیدنشان آنان را به نام می¬شناختیم.(23)  چنین برمی¬آید که ابن عباس برای ترک یاری امام عذری نداشته است. ولی مرسل بودن خبر و ناشناس بود سرزنش کننده و از طرف دیگر معلوم بودن دوستی ابن عباس نسبت به اهل بیت و پیروی از آنان، روی هم رفته، آغاز این گزارش (که ابن عباس را به خاطر ترک یاری حسین نکوهش کردند) را غیر قابل اطمینان می¬سازد. در بررسی اين دو گزارش می¬توان گفت در همان مورد اول سؤال، آيا مخاطبان امام حسين(ع) در آن حديث مگر به غير از عبدالله بن عمر و عبدالله بن عباس كسي ديگر بود؟(24)  و از طرف ديگر بهتر است به همه سخنان گفته شده بين امام و این دو نفر توجه شود، در برخي از موارد ابن عمر آشکارا ابن عباس را از تأثيرپذیری از سخنان امام پرهیز مي¬دهد و زمانی که امام بی تاثیری سخنانش را در ابن عباس می¬بیند، اصراری بر آمدن وی نمي¬كند و خدا را گواه می¬گیرد وگرنه غير ممكن بود كه امام خواستار عدم حضور چنين شخصيت تأثيرگذار و مهمی،(25)  در چنین موقعیت سرنوشت¬سازی باشد و عجیب¬تر و غیر قابل قبول¬تر این که امام در حضور ابن عباس که شخصیت بزرگ و یاور اهل بیت بوده و انتظار کمک او می¬رود، از او روی برگرداند و از ابن عمر دعوت کرده باشد. نتیجه؛در مورد عدم وجود نكوهش درباره ابن عباس بايد گفت؛ كه امامان (ع) هيچ گاه در مقام نكوهش خواصِ حضور نيافته در كربلا بر نيامده اند تا در جایی خواسته شود، از نکوهش ابن عباس پرهیز شود چون شرایط ضد علوي مانع چنین رویکردی مي¬شد. كرامت و عزت نفس اهل بيت (ع) مانعي در آشکار کردن تقصیرهای ياران رسول خدا(ص) بود؛ به خصوص ابن عباس که کارنامه بسیار درخشانی در حمایت از اهل بیت داشته است. همان طور كه جهت حفظ وحدت در ميان يك حزب نياز به عدم اتهام زني و تخريب، از لوازم بقاي آن جريان مي¬باشد، به ویژه زمانی كه آن حزب، دشمنان فراوان و توانمندی نيز داشته باشد. بنابراین نبود نکوهش نشانه ی نبود اشتباه در افراد و رفتار آنان نیست. [21] .محمد بن علی ابن اعثم کوفی، ج 5، ص26؛ موفق احمد مکی خوارزمی، همان، ج1، ص278. [22] . ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، همان، ص  57،  شماره 107. [23] . محمد بن علی ابن شهر آشوب، همان، ج4، ص53. [24] . منظور همان گفتگویی بود که در حضور عبدالله بن عمر و ابن عباس، امام حسین(ع) نیز حضور دارد و مخاطبان اصلی ایشان هر دو عبدالله هستند؛ متن این گفتگو و دعوت در صفحه 10 آمده است. [25] . ابن عباس جز آن دسته از صحابي پيامبر بود كه در بسياري از معادلات سياسي اجتماعي نظامی روزگار خود تأثیر گذار بود. پژوهشگر: وحید متشکر انتهای پیام/14