خدایا این ماه را آخرین بار روزه ما در ماه رمضان قرار مده، اگر قرار داده‏اى پس مرا رحمت شده بدار، نه محروم‏ از رحمت. شب آخر ماه شب بسیار مبارکى است و براى این شب چند عمل وارد است:               شب آخر ماه شب بسیار مبارکى است و براى این شب چند عمل وارد است:اوّل: غسل.دوم: زیارت‏ امام حسین علیه السّلام.سوم: خواندن سوره‏هاى«انعام»و«کهف»و«یس»و گفتن صد مرتبه:أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِاز خدا آمرزش مى‏جویم و به سوى او مى‏پویم. چهارم:این دعا را که شیخ کلینى از امام صادق علیه السّلام روایت کرده بخواند:اللَّهُمَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَ قَدْ تَصَرَّمَ وَ أَعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا رَبِّ أَنْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هَذِهِ أَوْ یَتَصَرَّمَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ لَکَ قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُرِیدُ أَنْ تُعَذِّبَنِی بِهِ یَوْمَ أَلْقَاکَخدایا این است ماه رمضان،که قرآن را در آن نازل کردى،اینک در حال گذشتن است،و من به ذات‏ کریمانه‏ات پناه مى‏آورم از اینکه سپیده این شب طلوع کند،یا ماه رمضان بگذرد،و نزد تو برایم نتیجه کار ناشایست یا گناهى باشد که بخواهى مرا به سبب آن روزى که ملاقاتت کنم عذاب نمایى.پنجم: بخواند دعاى«یا مدبّر الامور»را که بیان آن در اعمال‏ شب بیست‏وسم گذشت ششم:ماه رمضان را با دعاهاى وداع،وداع گوید:دعاهایى که شیخ کلینى و شیخ صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسى،و سیّد ابن طاووس(رضوان اللّه علیه)نقل کرده‏اند و شاید بهترین آنها دعاى چهل‏وپنجم صحیفه کامله باشد. سیّد ابن طاووس از امام صادق علیه السّلام روایت کرده که هرکه در شب آخر ماه رمضان،آن ماه شریف را وداع گفته‏ و بگوید:اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیَامِی لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَ أَعُوذُ بِکَ أَنْ یَطْلُعَ فَجْرُ هَذِهِ اللَّیْلَةِ إِلا وَ قَدْ غَفَرْتَ لِیخدایا این ماه را آخرین بار روزه‏ام در ماه رمضان قرار مده،و به تو پناه مى‏آورم از اینکه سپیده این شب سر زند،مگر اینکه مرا آمرزیده باشى.پیش از آنکه سپیده بر آید،حق تعالى او را بیامرزد، و توبه و بازگشت نصیب وى کند.سیّد و شیخ صدوق از جابر بن عبد عبد اللّه انصارى روایت کرده‏اند که در جمعه آخر ماه‏ رمضان خدمت رسول خدا صلى اللّه علیه و آله رسیدم،چون نظر آن حضرت بر من افتاد،فرمود:اى جابر این آخرین جمعه از ماه رمضان است،پس آن را وداع کن و بگو:اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیَامِنَا إِیَّاهُ فَإِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِی مَرْحُوما وَ لا تَجْعَلْنِی مَحْرُوماخدایا این ماه را آخرین بار روزه ما در ماه رمضان قرار مده،اگر قرار داده‏اى پس مرا رحمت شده بدار،نه محروم‏ از رحمت.به راستى هرکه این دعا را در این روز بخواند به یکى از دو خصلت نیکو ظفر یابد:یا رسیدن به ماه رمضان‏ آینده،یا آمرزش خدا و رحمت بى‏انتهاى او.سیّد ابن طاووس و کفعمى از حضرت رسول صلى اللّه علیه و آله روایت کرده‏اند که فرمود: هرکه در شب آخر ماه رمضان،ده رکعت نماز به صورت دو رکعت بخواند،در هر رکعت سوره«حمد»را یک بار،و «قل‏ هو اللّه احد» راه ده بار،و در هر یک از رکوع و سجود ده مرتبه بگوید:سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُپاک است خدا و ستایش شایسته اوست و معبودى جز او نیست و خدا بزرگتر است.و هنگامى‏که از ده رکعت فراغت یافت‏ هزار مرتبه استغفار کند.و پس از استغفار سر به سجده گذارد و در حال سجده بگوید:یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا رَحْمَانَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا إِلَهَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَ تَقَبَّلْ مِنَّا صَلاتَنَا وَ صِیَامَنَا وَ قِیَامَنَااى زنده به خود پاینده!اى داراى بزرگى و بزرگوارى،اى بخشنده دنیا و آخرت و اى مهربان دنیا و آخرت،اى مهربان‏ترین مهربانان،اى معبود گذشتگان و آیندگان،گناهانمان را بیامرز،و نماز و روزه و شب‏بیداریمان را قبول کن.سوگند به کسى‏که مرا به‏ راستى به پیامبرى مبعوث کرد،که جبرئیل مرا از اسرافیل خبر داد و اسرافیل از پروردگار خود،که سر از سجده برنداشته،خدا او را بیامرزد،و ماه رمضان را از او قبول کند،و از او درگذرد تا آخر خبر.و این نماز در شب عید فطر هم روایت شده است، ولى در این روایت آمده است که تسبیحات اربعه را در رکوع و سجود به جاى ذکر رکوع و سجود بخواند،و به جاى‏ «اغفر لنا ذنوبنا»تا آخر بگوید:اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ تَقَبَّلْ صَوْمِی وَ صَلاتِی وَ قِیَامِیگناهم را بیامرز، و روزه و نماز وشب زنده داری ام را بپذیرعملی‌ برای‌ قبول‌ شدن‌ اعمال‌ ماه‌ رمضان‌۱- برای‌ قبول‌ شدن‌ اعمال‌ ماه‌ رمضان‌ این‌ عمل‌ وارد شده‌ است‌: عمل‌ شریفی‌ که‌ سید قدس‌ سره‌ آن‌ را در (اقبال‌) از (جعفر بن‌ محمد الدوریستی‌) از کتاب‌ (حسنی‌) از پیامبر (ص‌) روایت‌ کرده‌ است‌ که‌ فرمودند: (کسی‌ که‌ در شب‌ آخر ماه‌ رمضان‌ ده‌ رکعت‌ نماز بجا آورد، در هر رکعت‌ یک‌ بار فاتحه‌ الکتاب‌ و ده‌ بار قل‌ هو الله‌ احد بخواند و در سجده‌ و رکوع‌ خود ده‌ بار بگوید: (سُبحان‌ اللهِ وَالحَمدُ للهِ و لا اِلهَ الا اللهُ وَاللهُ اَکبَرُ) و در هر دو رکعت‌ یک‌ بار تشهد خوانده‌ و سپس‌ سلام‌ بدهد، و در پایان‌ ده‌ رکعت‌ نماز بعد از سلام‌ دادن‌ صدبار (استغفرالله‌) بگوید و هنگامی‌ که‌ از استغفار فارغ‌ شد سجده‌ کند و در سجده‌ بگوید: (یا حَیُّ یا قَیُّومُ یا ذَالجَلالِ وَالاکرام‌ یا رحمن الدنیا رَحمنَالدُّنیا والاخِرَه‌ وَرَحیمَهُما، یا الهَ الاوَّلینَ والاخِرینَ اِغفِرلَنا ذُنوبَنا و تَقَبَّل‌ مِنّا صَلواتَنا و صیامَنا و قیامَنا)- قسم‌ به‌ کسی‌ که‌ مرا بحق‌ به‌ پیامبری‌ برانگیخت‌، جبرئیل‌ بنقل‌ از اسرافیل‌ و او از پروردگار متعال‌ به‌ من‌ خبر داد که‌: - او سرش‌ را از سجده‌ برنمی‌ دارد مگر این‌ که‌ خداوند او را آمرزیده‌، ماه‌ رمضان‌ را از او قبول‌ نموده‌ و از گناهانش‌ می‌گذرد، گرچه‌ هفتاد گناه‌ انجام‌ داده‌ باشد که‌ هر کدام‌ از آنان‌ بزرگتر از گناهان‌ بندگان‌ باشد، و از تمام‌ اهالی‌ منطقه‌ای‌ که‌ در آن‌ است‌ قبول‌ می‌کند تا این‌ که‌ فرمود: این‌ هدیه‌، مخصوص‌ من‌ و مردان‌ و زنان‌ امتم‌ می‌باشد و خداوند متعال‌ آن‌ را به‌ هیچکدام‌ از پیامبران‌ و مردم‌ قبل‌ از من‌ نداده‌ است‌.)مومنی‌ که‌ در پی‌ اصلاح‌ مردم‌ بوده‌ و بهره‌ای‌ از رحمت‌ خداوندی‌ دارد، باید این‌ نماز را بخاطر خیر زیادی‌ که‌ برای‌ بندگان‌ خدا دارد بخواند. عالمی‌ که‌ در طول‌ ماه‌ برای‌ هدایت‌ مردم‌ و اصلاح‌ اعمال‌ آنان‌ در جایگاه‌ وعظ‌ نشسته‌ بود چگونه‌ می‌تواند نسبت‌ به‌ این‌ عمل‌ جزیی‌ که‌ حتی‌ باندازه‌ یک‌ جلسه‌ وعظ‌ نیز زحمت‌ ندارد بی‌ تفاوت‌ باشد در حالی‌ که‌ بخوبی‌ می‌داند که‌ موعظه‌های‌ او برای‌ تمامی‌ کسانی‌ که‌ در مجلس‌ وعظ‌ او حضور پیدا می‌کنند سودمند نیست‌، چه‌ رسد به‌ اهل‌ منطقه‌اش‌ که‌ ممکن‌ است‌ گاهی‌ جمعیت‌ آن‌ به‌ چند میلیون‌ نفر برسد و نیز فایده‌ وعظ‌ برای‌ آنان‌ یک‌ دهم‌ فایده‌ آمرزش‌ و قبول‌ تمامی‌ اعمال‌ این‌ ماه‌ که‌ در روایت‌ آمده‌ نیست‌.اگر کسی‌ بگوید که‌ روایت‌ قطعی‌ نیست‌. در جواب‌ او باید گفت‌: با تمسک‌ به‌ (روایات‌ تسامح‌) این‌ مشکل‌ حل‌ می‌گردد و اگر باز بگوید: فرض‌ کن‌ (روایات‌ تسامح‌) این‌ روایات‌ را مانند روایات‌ قطعی‌ گردانید، ولی‌ از کجا یقین‌ کنیم‌ که‌ این‌ عمل‌ قبول‌ می‌گردد تا به‌ فایده‌ مذکور یقین‌ پیدا کنیم‌؟ در جواب‌ می‌گوییم‌: این‌ اشکال ‌ در وعظ‌ نیز موجود است‌، در حالی‌ که‌ این‌ مشکل‌ در این‌ عمل‌ کمتر از وعظ‌ می‌باشد. زیرا اصلاح‌ نیت‌ در وعظ‌ از چند جهت‌ مشکلتر از اصلاح‌ نیت‌ در عبادات‌ است‌. که‌ واضحترین‌ آن‌ همین‌ است‌ که‌ وعظ‌ مناسب‌ با دوستی‌ مقام‌ است‌، همچنین‌ وعظ‌ فقط‌ در میان‌ جمعیت‌ کثیری‌ از مردم‌ امکان‌پذیر است‌ که‌ موجب‌ مشکل‌ شدن‌ اصلاح‌ نیت‌ می‌گردد.منبع: شبستان