برنامه «راز» و «این شب‌ها» از جمله برنامه‌هایی هستند که از زمان حضورشان در سیما توانسته‌اند مخاطبان بسیاری را با خود همراه کنند.             فائزه ساسانی خواه*برنامه «راز» و «این شب‌ها» از جمله برنامه‌هایی هستند که از زمان حضورشان در سیما توانسته‌اند مخاطبان بسیاری را با خود همراه کنند. برنامه «این شب‌ها» از اولین هفته‌های پخش تاکنون در ردیف یکی از موفق‌ترین برنامه‌های مذهبی سیما به شمار می‌رود. رویکرد اصلی این برنامه شناسایی نیازهای معنوی و دینی مخاطبان و ورود به حوزه‌هایی است که افراد در زندگی روزمره‌شان با آن درگیرند. این برنامه، با دعوت از کارشناسانی مجرب و اندیشمندانی فاضل شرایط استفاده هرچه بیشتر بینندگان از معارف ناب اسلامی را فراهم کرده است. علاوه برآن، سیاست برنامه ریزان آن بر این امر استوار است که به سوال‌ها و شبهه‌های دینی با زبانی ساده و به دور از تکلف پاسخ داده شود تا بر دامنه بینندگان خود بیافزاید. عامل مهم دیگر موفقیت این شب‌ها به اجرای هنرمندانه علی درستکار برمی‌گردد. ورود به جا و به موقع در بحث، ایحاد چالش –به گونه‌ای محترمانه- با کار‌شناسان برای باز‌تر شدن هرچه بهتر مباحث و در عین حال پرهیز از اظهار نظرهای غیرکار‌شناسانه در مقابل مهمانان برنامه و واگذار کردن میدان تبیین کار‌شناسانه به اساتید از خصلت‌های این مجری توانمند و ورزیده است؛ گرچه، مخاطبان «این شب‌ها» رمضانِ امسال، از همراهی این مجری در این محفل انس چندین ساله بازمانده‌اند و نقش آفرینی در جایگاه مجری به کوروش علیانی محول شده است. این شب‌ها، صادقانه و صمیمانه سعی می‌کند آنچه دارد در طبق اخلاص بگذارد و به همراهانش هدیه کند. تلاش می‌کند در مناسبت‌های مختلف از جمله ماه مبارک رمضان هر شب محفل انسی را تدارک ببیند و از دوستان ِخدا پذیرایی کند تا بیش از پیش از این ضیافت الهی توشه معنوی بردارند. برنامه «راز» نیز از‌‌ همان اولین قسمت‌ها که روی آنتن رفت، با توجه به حضور دکتر نادر طالب‌زاده، موضوعات مطرح شده و مهمانان ویژه‌اش مورد استقبال طیف گسترده‌ای از مخاطبان قرار گرفت. در این برنامه، صاحب نظرانی که در عرصه‌های فرهنگی و سیاسی در حوزه‌های مختلف اعم از سینما، مستندسازی، معماری، ادبیات و... در جهت پیشبرد گفتمان انقلاب اسلامی بی‌ادعا فعالیت می‌کنند به مردم معرفی می‌شوند، و بواسطه آن‌ها در بسیاری از حوزه‌ها اطلاعات بکر و تازه‌ای به مخاطبانش تزریق می‌شود و انگیزه برای شروع کارهای جدید را در میان مخاطبان جوانش برانگیزد. راز با رویکرد فرهنگی-سیاسی خاصی که دارد در میان برنامه‌های فرهنگی، سیاسی سازمان صداوسیما بی‌رقیب است. این برنامه، از جمله برنامه‌های مناسبتی است که هر از چند گاهی از جمله در شب‌های ماه مبارک رمضان پخش می‌شود. از آنجاییکه این برنامه در طول سال بنا به مناسبت‌های مختلف روی آنتن می‌رود مخاطبان در آن فرصت اندک، حضورش را غنیمت می‌شمارند و مایلند هرچه بهتر از آن بهره ببرند. هر دو برنامه «راز» و «این شب‌ها» در طول این سال‌ها ثابت کرده‌اند بینندگان پروپاقرص خودشان را یافته‌اند. مخاطبانی که بعد از تمام شدن دوره پخش برنامه چشم انتظارند تا دوباره به خانه‌هایشان برگردد. اما از‌‌ همان نخستین دوران پخش برنامه راز مشکلی جدی –ولی قابل حل- بیشتر مخاطبان هر دو برنامه را آزار داده و می‌دهد. مشکل این مخاطبان در همزمانی پخش دو برنامه با هم است که مخاطب را مجبور می‌کند یکی از این دو را برای تماشا انتخاب کند و از دیدن دیگری بالاجبار محروم شود. مشکلی که متاسفانه امسال هم به چشم می‌خورد. با توجه به عدم هماهنگی میان شبکه یک و چهار برای پخش این دو برنامه در طی این سال‌ها، بینندگان این شب‌ها و راز که بعضیشان مایلند از هر دو برنامه استفاده کنند، سه راه پیش روی خود داشته و دارند: یکی اینکه هر شب برحسب اینکه موضوع مطرح شده از سوی کدام برنامه بیشتر دغدغه فکری آنهاست و نیاز روحی یا فکریشان را برآورده می‌کند دست به انتخاب بزنند و به روی خودشان نیاورند همزمان، در شبکه دیگری، یکی دیگر از برنامه‌های مورد علاقه‌شان در حال پخش است. دوم کنترل تلویزیون به دست ذهنشان مدام در حال هروله میان شبکه یک و چهار باشد و در پایان نه نکته‌ای از گفتگوهای برنامه راز فهمیده باشند و نه از برنامه این شب‌ها! و سوم قبل از شروع یکی از دو برنامه، هرکدام را که زود‌تر شروع شده است تماشا کنند و بعد درحالیکه کنجکاویشان نسبت به موضوع آن برنامه تحریک شده به کانال دیگر مراجعه کنند و ادامه نیاز فکریشان را در آنِ واحد در برنامه دیگر جستجو کنند و پس از پایان یکی از دو برنامه سریع کانال را عوض کنند و آن را تماشا کنند و بعد نسبت به موضوعات مطرح شده در هر دو فکر کنند! آن هم در شرایطی که مباحث مطرح شده در هر دو برنامه می‌طلبد بینندگان تفکر و تمرکز بیشتری داشته باشند. البته از زمان بروز این مشکل، بینندگان فعال به منزله کنش‌گرانی آگاه و انتخابگر دست روی دست نگذاشتند و بار‌ها به انحا مختلف از جمله پیامک، ایمیل یا تلفن نسبت به پخش همزمان این دو برنامه اعتراض کرده‌اند. اما به دلیل نامعلومی، درخواست آنان برای عدم پخش همزمان این دو برنامه نادیده گرفته شده است. در حالی‌که ضرورت شنیدن بحث‌هایی که به خصوص در برنامه «این شب‌ها» مطرح می‌شود با توجه به حال و هوای معنوی ماه مبارک رمضان، ماه عبادت و خودسازی کاملا احساس می‌شود. افراد، در این شب‌های پر نور و آسمانی؛ خسته از ملال زندگی روزمره می‌خواهند به فطرتشان مراجعه کنند، فارغ از محاسبات دنیایی خودشان را به دست خداوند بسپارند و درباره موضوعاتی که در این شب‌ها می‌شنوند فرصتی برای تفکر بیابند که متاسفانه با چنین معضلی روبرو هستند. اینجاست که چشم‌پوشی مدیران شبکه یک و چهار از خواسته بینندگان برای تغییر ساعت پخش یا قرار دادن آنها در لیست تکرارِ پخش ، آن هم بعد از گذشت چند سال جای تامل دارد. همراهان این برنامه‌ها نیز مانند مخاطبان سایر برنامه‌ها از جمله سریال‌ها حق دارند از بهترین اوقات برای تماشای برنامه مورد علاقه‌شان استفاده کنند. بییندگان سریال‌ها، در طول شبانه روز، حداقل سه بار فرصت دارند به تماشای سریال مورد علاقه‌شان بنشینند ولی بییندگان برنامه‌های مذهبی- فرهنگی –که بعضا ممکن است بییندگان سریال‌ها هم باشند-از دیدن برنامه محبوبشان که بر رشد و غنای روح و فکرشان می‌افزاید محروم‌اند. عدالت اجتماعی و فرهنگی حکم می‌کند علاوه بر اینکه حقوق به حق تماشاگران سریال‌ها حفظ شود، در این میان حقوق مخاطبان برنامه‌های دیگر نیز برابر با این مخاطبان درنظر گرفته شود. چنانچه هدف از ساخت و پخش برنامه‌های فرهنگی-مذهبی استفاده حداکثری بینندگان است سیما در این زمینه موفق عمل نکرده است. کاش مدیران سیما، به طور شفاف پاسخ دهند که چرا به درخواست مکرر مخاطبان که بار‌ها بعضی از پیامک‌ها یا ایمیل‌هایشان در اعتراض نسبت به این وضعیت، از سوی مجری هر دو برنامه در سالهای قبل خوانده شده توجهی نمی‌شود؟ یادمان نرود هر برنامه‌ای که در صدا و سیما ساخته و برای آن هزینه می‌شود هدفی دارد، قرار است بخشی از نیازهای فکری و روحی مخاطبان خاص خودش را برآورده کند. بعضی از برنامه‌ها صرفا اوقات فراغت مخاطبان را پر می‌کنند اما برخی دیگر چون ابرهای باران زا، بارش فکری مستقیم یا غیرمستقیم بر زمین فکر و اندیشه مخاطبانشان دارند. برنامه راز و این شب‌ها در این طیف دسته بندی می‌شوند. هر دو این برنامه‌ها با توجه به امکاناتی که در اختیار دارند، کوشیده‌اند بر آگاهی و غنای فکری مخاطبانشان بیفزایند. بنابراین انتظار می‌رود خانواده صداوسیما این اعضایش را نیز مورد لطف و محبت قرار دهد و به، نیاز‌هایشان به شکل صحیح پاسخ گوید. *کار‌شناسی ارشد مطالعات فرهنگی منبع: تابناك