صالح کاهانی| با پیچیده تر شدن روابط اجتماعی در طول تاریخ و توسعه شیوه های انتقال پیام و مفاهیم، “تبلیغات” از جایگاه بیشتری برخوردار شد، تا آنجا که در مواردی بجای پیام، ابزار تبلیغ و فرآیند آن اصالت و موضعیت پیدا کرد. این روند با پیش روی تفکرات مادی و نفسانی تمدن غرب و با اختراع چاپ به مسیر پر هیاهوی خود براساس علوم انسانی ادامه داد به نحوی که “تبلیغات نوین” بعنوان یک علم مستقل مطرح گردید. به گونه ای که در این دوران “تبلیغات تکنولوژیک” تعیین کننده راستی و درستی پیام  ها و مضامین شدند، تا حقیقت پیام!  صاحبان قدرت و آنان که در اندیشه تحقق آرمان و اهداف خود بودند قول های رسانه ای نوین را در قالب ها و ایزار گوناگون توسعه بخشیدند. و حال پیام کسی شنیده می شود که از اسباب قوی تری بر خوردار باشد، نه پیام حقیقی تر…در چند دهه اخیر نیز همزمان با حرکت پرشتاب تکنیکی این جریان، منتقدانی همچون مک لوهان ، نیل پستمن در غرب و در داخل اندیشمندان مسلمان در کنار نهضت اسلامی خود به ارائه نکاتی بسیار ارزشمندی پیرامون واقعیات جریان تبلیغات نوین پرداختند. پیگیری ماهیت و فلسفه وجودی این جریان از اشتراکات منتقدان می باشد. تبلیغات در معنای حقیقی آن در اسلام از جایگاه محوری بر خوردار است و نشر و ترویج حق را در مسیر زمان قدرت مبلغان و ابزار تبلیغی به دوش می کشد!شاید کثرت سخنان به وراثت از حضرت امام (ره) پیرامون تبلیغات و مسائل مربوط به آن خود به تنهایی گویای اهمیت خاصی باشد که این پدیده سرنوشت ساز و تعیین کننده در جهان امروز در منظومه فکری آن بزرگوار داشته باشد.با توجه به برخی افراط و تفریط ها که بدون شک ناشی از انحراف از اصول و شاخص ها می باشد به مرور این نکات می پردازیم.تبلیغات در بیان امام و رهبری (۱):- تبلیغات در بیانات حضرت امام خمینی (ره)همانطور که تحصیل یک تکلیف است، تبلیغ بالاتر است از او، تحصیل مقدمه تبلیغ است مقدمه انذار است.(صحیفه نور – ج۱۵ – ص۲۴۹)مسأله تبلیغات یک امر مهمی است که می شود گفت که در دنیا در رأس همه امور قرار گرفته است و می توان گفت که دنیا بر دوش تبلیغات است.  (صحیفه نور – ج۱۴ – ص۴۱)برادران و خواهران من، ما امروز در یک عصری واقع هستیم که تمام دنیا، تمام کشور ها از اقصی نقاط عالم تا این جا به منزله یک خانه شده اند. در سابق اگر چنان چه قضیه ای واقع می شد در یک شهری برای یک شهر دیگر هیچ مطرح نبود و شهر دیگر از ان مطلع نمی شد یا اگر می شد برای او قضیه ای نبود. لکن وضع عصر ما طوری شده است که قضایایی که در یک کشور واقع می شود، در همه کشورهای دنیا در اقصی کشور های دنیا منعکس می شود و برای آن ها مطلب است. (همان – ج۱۳ – ص۲۳)سلاح تبلیغات، برنده تر از کاربرد سلاح در میدان های جنگ است.(صحیفه نور – ج۱۶ – ص۸۱)آن قدری که دشمنان ما از حربه تبلیغات استفاده می کنند، از طریق دیگر نمی کنند. (همان – ج۱۸ -ص۸۰)تبلیغات در رأس امور است و هر روز باید حجمش زیاد تر گردد. (صحیفه نور – ج ۱۸ – ص ۶۴)دریک همچین محیطی که تمام رسانه های گروهی برضد اسلام واقعا و به ضد جمهوری اسلامی تبلیغات می کنند. امروز تبلیغات یک ویژگی خاص دارد و بر همه لازم است که تبلیغات کنند. تبلیغات داخلی برای اینکه مبادا خدایی نخواسته مردم تحت تأثیر تبلیغات سوء ابر قدرت ها واقع بشوند و بالاتر از او تبلیغات در خارج باید بشود. ما تبلیغاتمان در خارج بسیار ناقص است. (صحیفه نور – ج۱۶ – ص ۱۵۱ و۱۵۲)بی شک بالاترین والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است. اساساً فرهنگ هرجامعه هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل می دهد. (صحیفه نور – ج۱۵ – ص۱۶۰)رادیو و تلویزیون و مطبوعات و سینماها و تئاتر از ابزار های مؤثر تباهی و تخدیر ملت ها خصوصاٌ نسل جوان بوده است. در این صد سال اخیر به ویژه نیمه دوم آن چه نقشه های بزرگی از این ابزار چه در تبلیغات ضد اسلام و ضد روحانیت خدمتگزار و چه در تبلیغ استعمارگران غرب و شرق کشیده شده. (صحیفه انقلاب – ص۲۶)رسانه های گروهی به ویژه صدا و سیما این مراکز آموزش و پرورش عمومی می توانند خدمت های گرانمایه ای را به فرهنگ اسلام و ایران نمایند. (روزنامه جمهوری اسلامی ۶۳/۱۱/۲۳)درانقلاب ما روحانیون و خطبا در بیداری مردم نقش اساسی داشته اند. (روزنامه جمهوری اسلامی ۶۳/۱۱/۲۳) مسجد و منبر در صدر اسلام مرکز فعالیت های سیاسی بوده است. جنگ هایی که در اسلام شده است بسیاری از آن از مسجد طرحش ریخته می شد… مسجد جایی بوده است که از آن جا شروع می شده است به فعالیت های سیاسی، منبر هم جایی بوده است که محل خطبه بوده است، خطبه های سازنده و سیاسی.اگر این نویسنده ها، این گوینده ها به جای این که به هم اشکال تراشی بکنند به جای اینکه به جان هم بریزند، با هم امید در ملت ایجاد کنند، اطمینان در ملت ایجاد کنند، استقلال روحی در ملت ایجاد کنند، اگر این خدمت را این رسانه های گروهی، این مطبوعات، این نویسندگان، این گویندگان این اطمینان را در این ملت ایجاد کنند، ما تاآخر پیروز هستیم. (صحیفه نور – جلد۱۳ – ص۲۸۷)اسلام چیزی است که از خداوند آمده است و باید حفط بشود. اگر خدای ناخواسته این پیروزی که به دنبال این انقلاب به دست شما امده است به واسطه سستی ها به واسطه ضعف تبلیغات ما به واسطه ضعف حضور ملت ها، به شکست -خدای نخواسته- برسد، بدانند که اسلام تا قرن ها دیگر نمی تواند سربلند کند. تکلیف بزرگی است و هم باید این تکلیف بزرگ را بپذیرند.…شما آقایان روحانیون و همه روحانیونی که در کشور هستند، همه مکلفند به این که این نعمت خدارا، این عطیه الهی را حفظ کنند و شکر این نعمت را برآورند و شکر به این است که تبلیغ کنند. (صحیفه نور – جلد۱۷ – ص۶۱)توجه داشته باشید بالاترین چیزی که می تواند این انقلاب را در اینجا به ثمر برساند و در خارج صادر کند تبلیغات است؛ تبلیغات صحیح.    (صحیفه نور – جلد ۱۴ -ص ۴۴)دامنه این مبارزات هر چه گسترده تر می شود دامنه تبلیغات هم برضد آن گسترده تر می شود؛ اول این که مبارزات کمتر بود و آرام تر بود. در داخل و خارج و حالا که مبارزات بالا گرفته است دست و پا می کنند آن هایی که می خواهند شاه را نگه دارند…و دامنه تبلیغات را هرچه بیشتر گسترده تر کرده و می کنند. (صحیفه نور – جلد۳ – ص۲۴۵)- دیدگاه مقام معظم رهبری درباره تبلیغاتآنچه ما به آن اعتقاد داریم معنای واقعی تبلیغ است؛ یعنی رساندن حقایق و واقعیت ها به گوش مردم جهان… و در حقیقت آن چه که ما به آن تبلیغات می گوییم ادامه کار انبیا است.  (دیدار با وزیر ارشاد – ۱۳۶۰/۱۰/۳)تبلیغاتی که دنبال آن هستیم، غیر از تبلیغ مصطلح در دنیاست. تبلیغ ما رساندن واقعیت و حقیقت به ذهن هاست و حقیقت چیزی شریف و بسیار والاست. (دیدار با وزیر ارشاد اسلامی – ۱۳۶۰/۱۲/۲۰)تبلیغ در اسلام یعنی رساندن حقایق اسلام به دنیا و شناساندن انقلاب اسلامی به مردم. (روزنامه اطلاعات – ۶۱/۱/۱۴)البته رسالت ما (از تبلیغ) تنها این نیست که حقایق ایمانی و اعتقادی خود را بگوش هم برسانیم، بلکه تجربه تاریخی را که در حقیقت سنت الهی است. عملکرد این سنت راهم می خواهیم به اطلاع مردم جهان برسانیم… ما می خواهیم به مردم دنیا بگوییم که حرکت و کوشش مردمی بی سلاح و بی دفاع و فقط مسلح به ایمان چگونه می تواند کاربرد داشته باشد. (دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی – ۶۰/۱۰/۳)بایستی در برنامه ها(تبلیغات) محتوا و هدفی که یک پیام اسلامی می تواند داشته باشد رعایت شود و اگر هدف فراموش شود هیچ اثر نخواهد داشت. (روزنامه جمهوری اسلامی – ۶۱/۱۱/۲)پیغمبران و صلحاء آن را از بندگان خدا و از مردم خواسته است. دل بریدن از هوی و هوس های شخصی و مادی و دل بستن به انجام تکلیف الهی، لبیک گفتن به آن چیزی که زمان و لحظه از آدمی می طلبد. قرار گرفتن در شط خروشان نیروهای متکامل انسانی که به سوی خدا حرکت می کنند.  (دیدار با مردم – ۶۸/۱۱۸۱۴)مهم ترین وسیله فشار بر این انقلاب تبلیغات است.  (روزنامه جمهوری اسلامی – ۶۰/۱۱/۱)امروز بزرگ ترین توطئه علیه ما، توطئه تبلیغات است و از این رو مسئولیت شما سنگین تر می شود. اولین پیام ها به همه ملت های مسلمان این است که به فرهنگ اسلامی و قرآن بازگردند. (روزنامه کیهان – ۶۰/۱۱/۲۴)ابرجنایتکاران و قدرت های دنیا و مرتجعین منطقه میلیارد ها دلار خرج خبر پراکنی علیه انقلاب اسلامی ایران می کنند و تا بتوانند بلکه خبر دروغی از انقلاب و… علیه ایران مخابره و به گوش ملت ایران  و دیگر ملت های جهان برسانند.(روزنامه جمهوری اسلامی – ۶۴/۱/۵)اگر قبول کنیم انقلاب یک امر مستمر است پس باید هماهنگ با ان تبلیغ و ارشاد مستمر کنیم؛ زیرا عدم تداوم تبلیغ باعث خشکی درخت انقلاب خواهد شد.  (دیدار با روحانیون و مبلغان – ۶۱/۴/۲)تبلیغ در راه دین و رسالت های انقلاب اسلامی نه تنها مارا در جمع “تبلیغات چیان” دنیا قرار نمی دهد (تبلیغات به معنای غربی آن از نظر ایشان مطرود است)، بلکه نشانگر انجام یک تکلیف و یک واجب است که کوتاهی و غفلت در آن موجب پشیمانی است.  (دیدار ویزر ارشاد – ۶۷/۱۰/۱۵)فکر تشکیل تبلیغات فکر ریشه داری است که آرزوی همه ما بوده است و دراین نظام جایگاه تبلیغات نیز چنین جایگاهی است.  (کیهان ۶۱/۴/۷)مسأله تبلیغات از مسائل بسیار مهم این کشور و انقلاب و موضوع آن اشرف موضوعات است. (روزنامه اطلاعات ۶۷/۲/۲۷)اگر ذوق هنری که در طول صدها سال در کشور ما در بخش های مختلف تجربه شده است با انگیزه، ایدئولوژی و روح انقلابی همراه شود تأثیر بسیار زیادی خواهد داشت.  (کیهان – ۶۱/۲/۱۶)مااگر می خواهیم یک انسان صالح درست کنیم یک خانواده صالح درست کنیم، یک اجتماع امن و امان درست کنیم، روحیات خوب به مردم بدهیم و آن ها را از دروغ گویی و فریب گری باز داریم، مردم را از ظلم  و تبعیض بازداریم وبه شهامت و شجاعت و فداکاری سوق دهیم. این در شخصیت هایی که آن نمایش را بازی می کنند و در آن صحنه ای که آن نمایش به ما نشان می دهد همه این ها ممکن است مندرج باشد و نشان داده شود. اگر چه آن فیلم درباره ایم مضامین نباشد، درباره نسأله دیگری باشد دباره موضوعی دور از این حرف ها باشد. اما چه به صورت جنبی و حاشیه ای آن هدف می بینید که آن هدفی که تنظیم کننده و تهیهه کننده این اثر هنری دارند کار خودش را می کند و ذهن ها را تحت تأثیر قرار می دهد. (روزنامه جمهوری اسلامی – ۶۴/۱۰/۲۱)امام (ره) با پیگیری تبلیغاتی و با تشبیه دقیق حادثه (کتک خوردن و مجروح و کشته شدن چند نفر در دوم فروردین ماه ۴۲) و سازماندهی بسیار ظریف که یک نمونه اش گسیل داشتن طلاب و فضای حوزه در محرم همان سال به سراسر کشور و دستور به همه پویندگان مذهبی که از روز نهم محرم(تاسوعا) ماجراهای دوم فروردین را در سینه زنی ها و نوحه خوانی ها بیان کنند، با این شیوه تبلیغ و با این سازماندهی اما توانست آن حادثه را به آنجا برساند که یک قیام عظیمی مثل قیام ۱۵ خرداد را پی آمد داشته باشد.  (روزنامه جمهوری اسلامی – ۶۱/۳/۱۶)ما(برای مقابله با تبلیغات غرب) دو نوع کار باید انجام دهیم؛ یکی کار عملی است و آن سازندگی جمهوری اسلامی و تکمیل و آرایش هرچه بیشترحکومت است که به عنوان نظام اسلامی به وجود آمده…و کار دوم کار تبلیغاتی در خارج از کشور است در مجامع عظیم جهانی به وسیله پیک ها و بیانیه های انقلاب و به وسیله ایجاد مجامع بزرگ جهانی در داخل کشور.  (مطبوعات – ۶۲/۱۱/۱۱)ما در رابطه با تبلیغات (دشمنان) باید حالتی خستگی ناپذیر داشته باشیم و هیچ تبلیغی را بدون جواب نگذاریم و آن شبکه وسیع تبلیغاتی که دشمن در اختیار دارد ما نداریم. پس باید یک زنجیره قوی در مقابل آن ایجاد کنیم و از تمام امکانات تبلیغاتی استفاده کرد.   (مطبوعات – ۶۰/۱۱/۱)اگر بتوانیم آگاهی صحیح و معرفت درست را پیرامون مسائل جهان و موقعیت نظام جمهوری اسلامی به مردم بدهیم. مردم را به معنای واقعی کلمه در مقابل با همه گونه تهاجم تبلیغات… و بد خواهان دشمن مصنویت بخشیده ایم. (روزنامه جمهوری اسلامی – ۶۴/۲/۱۱)اگر بخواهیم بی دغدغه به سر منزل جمهوری واقعی اسلامی و حکومت واقعی الهی برسیم باید مردم ما هرچه بیدار تر، هوشیار تر و آگاه تر باشند.  (کیهان – ۶۱/۱۱/۲۳)حوادث وافعی و درخشان و بسیار تعیین کننده انقلاب و کشور خودمان را به شکل حقیقی و واقعی بیان می کنیم و معتقدیم که آن چه چشم دنیا را به خود متوجه خواهد کرد، آنچه در ذهن ها عاقبت جای خواهد گرفت و آنچه سرنوشت جهان را تعیین خواهد کرد آن حقیقت هاست و نه خلاف واقعیت ها و سکوت ها.  (جمهوری اسلامی – ۶۱/۸/۱۸)ما واقعیت هارا در مقابل تبلیغات دروغین قرار می دهیم و معتقدیم که بلاخره واقعیت بر تبلیغات دروغ چیره می شوند.  (جمهوری اسلامی – ۶۱/۸/۱۸)واحد های تبلیغی…به دو گونه هستند؛ بعضی منعکس کننده آثار و افکار دیگرانند و بعضی در خودشان جوشش و ابتکار وجود دارند و ابتکار عمل در دست آن ها است و می دانند که بایستی در کجا تبلیغات مناسبی را به کار برند. (کیهان – ۶۱/۱۲/۷)تبلیغات باید برای مردم باشد، باید از مردم کمک گرفت و هرچه بیشتر به آن ها متکی بود. ( روزنامه اطلاعات – ۶۱/۱/۱۴)شأن تبلیغات مردم متداول بین ما از دیر زمان تا امروز باید محفوظ بماند. اگر جنبه مردمی تبلیغات را حفظ کنیم این امر در میان مردم ریشه پیدا خواهد کرد و اگر مردم خود را در تبلیغات سهیم بدانند آن را پذیرفته و آن را قبول خواهند داشت. (اطلاعات – ۶۱/۲/۲۷)اگر تبلیغ درست انجام شود به هنر بدل خواهد شد و تأثیر منفی به جای نخواهد گذاشت.نظام و اسلام به تبلیغ درست احتیاج دارند و اگر ما درست تبلیغ نکردیم سه خطر عمده انقلاب و نظام ما را تهدید خواهد کردخطر اول: غلبه شعار های بی محتوا و کشانده شدن ذهن های متوجه و هوشمند به بی تفاوتی و بی بی اعتقادی که خطر بزرگی است. اگر این همه شعاری که در سراسر کشور سر داده می شود پشتوانه فرهنگی و فکری خود را باز نیابد مخاطبان این شعار ها برخی به بی موالاتی و بعضی به به بی اعتقادی دچار خواهند شد. هر شعار باید یک فلسفه وجودی و استدلال پشت سر خود داشته باشد. امروز به تناسب این فضایی که پر از شعار های جذاب است کارفکری کم است.خطر دوم: نفوذ افکار بیگانه است. در جو هیجان و گذاختگی روحی، هر نانی به تنور زده شود می چسبد. اگر یک فکری در محیط بیفتد مخصوصا محیط های جوان می توانند نفوذ کنند البته جریان اسلامی تند است، صاحبان افکار انحرافی جرأت اینکه وارد میدان بشوند را ندارند.خطر سوم: خطر کج فهمی های همراه با شورانقلابی است، کج فهمی همیشه بد است. اگر با شور انقلابی هم همراه شود بدی آن چند برابر می گردد. این خطر ها با تبلیغ پرمغز و پر محتوا قابل پیشگیری است.” (روزنامه جمهوری اسلامی ۶۷/۱/۲۵)پانوشت : ۱/ تأملی در مبانی تبلیغ/بهروز اثباتی/نشرساقی/فصل پنجم